شهر بزنطیبُزَنْطی، یا پُزنتی، شهرستان و شهری در شمال غرب استان آدانا، در ترکیه می‌باشد. ۱ - نام‌های دیگر بزنطیبطلمیوس نام آن را پُدانْدُس آورده است [۱]
Ramsay W M، The Historical Geography of Asia Minor، ج۱، ص۳۴۸، Amsterdam، ۱۹۶۲.
این نام به شهر و رود کنار آن اطلاق می‌شد و در متون یونانی به صورت‌های پُدزندُس، پُدندُس و پُدیزندُس، [۲]
EI ۲.
و در آثار اسلامی به شکل‌هایی چون فذندون، بدندن و بدیدون نیز آمده است. [۳]
بلاذری، احمد، فتوح البلدان، ج۲، ص۳۶۴، به کوشش عبدالله انیس طباع و عمر انیس طباع، بیروت، ۴۰۷ق/۹۸۷م.
[۴]
ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، ج۱، ص۲۹۱، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۹۶۰م.
[۷]
مسعودی، علی، مروج الذهب، ج۳، ص۴۵۵، به کوشش یوسف اسعد داغر، بیروت، ۳۸۵ق/۹۶۶م.
[۸]
ابن خیاط، خلیفه، تاریخ، ج۱، ص۲۷۱، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۳۸۷ق/ ۹۶۷م.
۲ - وضعیت جغرافیاییبزنطی با ۷۷۲ کم وسعت، تا ۱۳۳۳ش/۱۹۵۴م بخشی از شهرستان قره عیسالی بود، ولی از آن پس به قضا شهرستان بدل گشت. در ۱۳۵۴ش/۱۹۷۵م، شمار جمعیت شهرستان بزنطی ۱۵۶۹۸ نفر بود، که در ۱۳۷۶ش/۱۹۹۷م به ۲۲۵۱۷ نفر افزایش یافت. شهر بزنطی در کرانه مسیر وسطای رود چَکیت شاخه‌ای از رود سیحان واقع است. این قسمت از رود چکیت نیز پزنتی نام دارد [۹]
IA، ج۹، ص۵۷۸.
در ۱۳۱۴ش/۱۹۳۵م جمعیت شهر بزنطی ۶۳۸ نفر بود، ولی پس از آنکه این شهر به صورت مرکز شهرستان درآمد، جمعیت آن فزونی گرفت و در ۱۳۳۹ش/۱۹۶۰م به ۲۴۷۳، نفر، [۱۰]
IA، ج۹، ص۵۷۹.
و در ۱۹۹۷م به ۹۵۹۰، نفر رسید.۳ - معادندر این شهرستان معادن کُرم، قلع و کوارتزیت وجود دارد. ۴ - شغل اهالیاهالی این شهرستان به جنگل‌داری و تا حدودی به کشاورزی، باغداری و دامپروری اشتغال دارند. ۵ - توقفگاه مهمبزنطی بر سر راهی است که در سراسر تاریخ اهمیت داشته، و ازاین‌رو همواره از نظر نظامی و تجاری توقفگاه مهمی بوده است. ۶ - پیشینه تاریخیدر تابستان ۸۹ق/۷۰۸م عباس بن ولید در ناحیه بدندون بزنطی با رومیان جنگید. در ۱۹۲ق/۸۰۸م در این ناحیه مبادله اسیران میان مسلمانان و رومیان صورت گرفت. در ۲۱۸ق/۸۳۳م مامون خلیفه عباسی از طرسوس به سرزمین روم رفت و در بزنطی اقامت گزید، اما سخت بیمار شد و در همان‌جا درگذشت. در ۲۲۳ق/۸۳۸م معتصم در جریان جنگ با رومیان به تنگه بزنطی رسید و سپاهیان خود را از تنگه گذراند. در ۲۶۴ق/۸۷۸م عبدالله بن رشید که با لشکریان خویش از شام به روم آمد و از بزنطی عازم پیکار با رومیان شد، بطریق‌های سلوکیه، قَذیذیه، قُرّه، کوکب و خَرشَنه با یکدیگر متحد شدند و با او به پیکار برخاستند. عبدالله بن رشید در پیکار توفیق نیافت و اسیر شد. در جریان جنگ‌های صلیبی به گذر سپاهیان از دره بوثنتروت بدندرون و بوترنتوم اشاره شده است. [۱۷]
IA، ج۹، ص۵۷۹.
لودویگ فن‌راوتر که در سده ۱۰ق/۱۶م به شهر قدس سفر کرده بود، از شهری با نام پوشتزشی نام برده است که ظاهراً همان بزنطی است. [۱۸]
IA، ج۹، ص۵۷۹.
در دوران جنگ جهانی اول، راه‌آهن بغداد تا بزنطی امتداد یافت. هنگامی که سپاهیان فرانسه، آدانا را اشغال کرده بودند، بزنطی به عنوان پایگاه مبارزه با نیروهای بیگانه اهمیت پیدا کرد. [۱۹]
IA، ج۹، ص۵۷۹.
۷ - آثار تاریخیآثار تاریخی این شهر مسجد و چشمه احمد‌جمال پاشا و پل شَکَر پیناری و بقایای قسمتی از قلعه قدیمی این شهر است. ۸ - فهرست منابع(۱) ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۹۶۰م. (۲) بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به کوشش عبدالله انیس طباع و عمر انیس طباع، بیروت، ۴۰۷ق/۹۸۷م. (۳) ابن خیاط، خلیفه، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۳۸۷ق/ ۹۶۷م. (۴) طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری. (۵) مسعودی، علی، مروج الذهب، به کوشش یوسف اسعد داغر، بیروت، ۳۸۵ق/۹۶۶م. (۶) یعقوبی، احمد، تاریخ یعقوبی، بیروت، ۳۷۹ق/۹۶۰م. (۷) ۱۹۹۷ Genel N O fus n، wwwdiegovtr/TURKISH/SONIST/NUFUS/ ilceler Htm. (۸) EI ۲. (۹) IA. (۱۰) Pauly. (۱۱) T O rk ansiklopedisi، Ankara، ۱۹۷۸. (۱۲) Ramsay W M، The Historical Geography of Asia Minor، Amsterdam، ۱۹۶۲. ۹ - پانویس۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پزنتی»، شماره۴۸۴۶. دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «شهر بزنطی»، شماره۱۲۹۱. رده‌های این صفحه : ترکیه | جغرافیای اسلامی | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی | مقالات دانشنامه جهان اسلام
|